Testamenten
Als er ook maar één akte is, waarvan bijna iedereen weet dat hij daarvoor bij een notaris moet zijn,dan is dat het testament. Van oudsher is het testament een magisch begrip, dat enerzijds het beeld oproept van de zeer geslaagde, rijke suikeroom uit Amerika die zijn nichtje een fortuin nalaat, maar dat anderzijds de oorzaak is van schimpende neven en nichten die zich met verbijstering afvragen waar dat vermeende grote vermogen van hun oude tante in 's hemelsnaam gebleven is.Kinderen
De werkelijkheid is -zoals wel vaker- anders. Van een testament wordt veel vaker gebruik gemaakt dan men denkt. De meeste mensen overlijden met achterlating van kinderen. Juist dan is het zeer zinvol dat er een testament bestaat. Wanneer een man overlijdt met achterlating van zijn echtgenote en drie kinderen, dan hebben die vrouw en de kinderen ieder recht op 1/4 gedeelte van zijn nalatenschap.
Waren man en vrouw zonder het maken van huwelijksvoorwaarden getrouwd, dan omvat die nalatenschap de ene helft van het gezamenlijk vermogen van man en vrouw.
De andere helft komt toe aan de vrouw. Door het overlijden van de man wordende kinderen en de vrouw dan ieder tot het 1/4 gedeelte van de nalatenschap gerechtigd(ofwel: het 1/8 gedeelte van het gezamenlijke vermogen. Dat vermogen omvat alle bezittingen en alle schulden van de echtgenoten: huis, inboedel, bankvorderingen,contant geld, hypotheekschuld, enzovoorts. Zouden de kinderen hun erfdelen volledig opvorderen, dan kunnen er grote moeilijkheden ontstaan. Zo kunnen zij hun erfdeel opeisen niet alleen in geld maar ook door zich zaken uit de nalatenschap te laten toedelen. Dit is voor de langstlevende echtgenoot geen prettige gedachte.
Maar zelfs al zouden de kinderen goedvinden dat alle bezittingen aan hun moeder worden toebedeeld mits zij maar de waarde van hun erfdelen in geld ontvangen,dan is de moeder nog niet uit de zorgen. Het is zéér de vraag of zij de beschikking heeft of kan krijgen over de benodigde gelden om de kinderenhun vaderlijk erfdeel uit te keren.
Testament 'op het langst leven'
Wil een man dergelijke zorgen van zijn vrouw verlichten, dan dient hij een testament' op het langst leven' te maken. Daarin kan hij diverse voorzieningen treffen .Die voorzieningen komen in de een of andere vorm alle erop neer
dat de rechten van de kinderen op hun erfdeel worden beperkt
dat alle aanwezige bezittingen en schulden volledig van moeder worden
dat de kinderen, als ze hun erfdelen vorderen, hoogstens recht hebben op gelden niet op goederen.
Het spreekt vanzelf dat de vrouw een dergelijk testament evenzeer ten behoeve van haar man dient temaken.
Geen kinderen
Een testament is evenzeer van belang voor echtgenoten zonder kinderen. Indiende man of vrouw overlijdt, is de andere echtgenoot de enige erfgenaam. Overlijdt daarna ook deze, dan gaat het gehele vermogen uitsluitend naar de naaste bloedverwanten van de langstlevende echtgenoot. Het is zéér de vraag of dat de bedoeling van het echtpaar is. In het algemeen is het voor iedereen raadzaam te overwegen of men zijn bezittingen wel wenst na te laten aan de naaste bloedverwanten,die door de wet worden aangewezen. Er zijn echter genoeg mensen die de voorkeur geven [een deel van] hun vermogen na te laten aan één of meerandere personen of instellingen. In dat geval is een testament noodzakelijk.
Voogdij regelen/executeur testamentair
Het zal inmiddels duidelijk zijn dat het testament een akte is waarin iemand zijn wensen vastlegt omtrent hetgeen na zijn dood zal gebeuren. Hieruit volgt dat een testament beschikkingen kan inhouden van allerlei aard. Die behoevenniet uitsluitend betrekking te hebben op zijn aardse bezittingen. In een testament kunnen ook de voogdij en de opvoeding van nog minderjarige kinderen worden geregeld. Bij testament kan ook iemand worden benoemd [executeur testamentair], die ervoor moet zorgen dat de laatste wil van de overledene inderdaad wordt uitgevoerd.
Praktische opmerkingen
Elk testament kan te allen tijde worden gewijzigd, aangevuld of geheel herroepen. Voor het maken van een testament moet men de 16-jarige leeftijd hebben bereikt of indien men jonger dan 16 jaar is gehuwd zijn.
Om te bereiken dat na iemands overlijden zijn nabestaanden met zekerheid kunnen achterhalen of de overledene een testament heeft gemaakt, is aan de Nederlandse notarissen een wettelijke verplichting opgelegd.
Zij moeten namelijk aan het Centraal Testamentenregister in Den Haag schriftelijk opgeven welke personen een testament bij hen hebben gemaakt. De inhoud van het testament komt uiteraard niet ter sprake; die blijft geheim. Door het verzamelen van die gegevens heeft het Centraal Testamentenregister een volledig geautomatiseerd systeem van de personalia van alle personen die bij een Nederlandse notaris een testament hebben gemaakt. Na iemands overlijden kan iedereen uit dat register te weten komen, of - en zo ja, wanneer en bij welke notaris - de overledene bij testament over zijn nalatenschap heeft beschikt. Alleen aan de direct belanghebbenden zal de notaris vervolgens de inhoud van het testament bekend maken.
Op 1 juni 1999 heeft de Eerste kamer een wetsvoorstel aanvaard waarin het wettelijk erfrecht wordt veranderd. Uitgangspunt in de wet zal dan bijvoorbeeld zijn dat de langstlevende partner(echtgenoot of geregistreerd partner) automatisch de enig gerechtigde tot de nalatenschap wordt. Kinderen krijgen een vordering in geld die niet meteen uitgekeerd hoeft te worden. Naar verwachting zal het nieuwe erfrecht in de loop van 2001 in werking treden.
Voorlopig zult u daarom van het huidige erfrecht uit moeten gaan en aan de hand daarvan moeten vaststellen of u - bij testament - een andere regeling wilt treffen dan in de wet neergelegd.
Wel zal de notaris bij het opmaken van een testament al op een enkel punt met het komend erfrecht rekening kunnen houden.